Điều trị sẹo lồi, sẹo phì đại như thế nào?

Sẹo tăng sinh là những tổn thương da thuộc mô trung bì, tăng sinh dạng lưới hoặc mất cân bằng các cấu trúc mô sẹo. Cơ chế bệnh sinh cụ thể cho đến nay vẫn chưa được biết rõ, nhưng cho thấy chúng tùy thuộc vào cơ địa nhạy cảm di truyền của mỗi người. Mặc dù sẹo tăng sinh là một tình trạng hoàn toàn lành tính trên lâm sàng, nhưng chúng cũng có thể tác động rất nhiều đến tâm lý và quan hệ xã hội của những người gặp phải vì tính thẩm mỹ. Hoặc cũng có thể là vì triệu chứng đau hoặc ngứa, căng tức đi kèm trong quá trình phát triển sẹo.

Sẹo tăng sinh biểu hiện với một mô xơ, đặc hình thành ngay cả những chấn thương da ban đầu dù là nhỏ nhất như sẹo sau phẫu thuật, chấn thương, vế bỏng, dị vật, vị trí tiêm chủng, côn trùng đốt, thuỷ đậu, mụn trứng cá hoặc thậm chỉ chỉ sau những vết cào gãi.

 Có hai dạng thường gặp (bạn đọc có thể tham khảo chi tiết thêm tại bài viết cách phân biệt sẹo lồi và sẹo phì đại đã có trên website)

• Sẹo phì đại: sẹo nhô lên nhưng hiếm khi quá 4 mm so với bề mặt da, có màu đỏ hoặc hồng nhạt, kém đàn hồi. Sẹo thường xuất hiện nhanh sau một tổn thương hoặc chấn thương da. Sẹo thường tự giới hạn và điều chỉnh trong vòng vài tháng hoặc có thể là vài năm. Sẹo ít khi vượt ra khỏi bờ các tổn thương da ban đầu.
• Sẹo lồi: sẹo nhô lên khỏi mặt da với kích thước vượt ra ngoài giới hạn chấn thương ban đầu, mật độ chắc, bề mặt căng bóng và đôi khi kèm theo các mạch máu lộ rõ bên dưới tổ chức, thường tồn tại trên 6 tháng. Sẹo lồi sẹo lồi thường hình thành chậm nhưng lớn dần sau nhiều tháng hoặc nhiều năm. Đây là tình trạng ảnh hưởng đến khoảng 10% dân số.

Đây là những vấn đề khó điều trị và gần như là không thể điều trị khỏi hoàn toàn được. Chưa có một kĩ thuật điều trị đơn thuần nào có hiệu quả tối ưu trong điều trị sẹo lồi và sẹo phì đại, đồng thời tỉ lệ tái phát sau khi điều trị vẫn tương đối cao. Nhưng có thể áp dụng nhiều phương án có thể mang lại hiệu quả tốt.

Sau khi thăm khám, đánh giá, xác định tình trạng của bạn, bác sĩ có thể cân nhắc đưa ra một hoặc một số phương án điều trị để giúp làm phẳng và cải thiện màu sắc sẹo của bạn.

• Tiêm corticoid trong tổn thương: được sử dụng từ giữa những năm 1960s và cho đến nay phương pháp này vẫn được cân nhắc lựa chọn đầu tay dành cho các trường hợp sẹo tăng sinh. Thuốc sẽ giúp làm giảm quá trình viêm, giảm tổng hợp mô xơ mới hạn chế tiến triển của sẹo, làm phá vỡ các mô xơ sẹo, làm phẳng và mờ tổ chức sẹo dần. Liệu trình thực hiện 1-2 lần mỗi tháng tùy vào tổ chức sẹo và mất vài lần để thấy hiệu quả rõ rệt.
• Liệu pháp laser: là phương án lựa chọn tốt dành cho những trường hợp sẹo mới hình thành tuy nhiên kém đáp ứng hơn với những sẹo cũ, xơ hóa nhiều. Đích nhắm của tia laser làm giảm các cấu trúc mạch máu nuôi dưỡng tổ chức sẹo, và các tổ chức mô khiến sẹo có màu hồng đỏ.
• Áp lạnh bằng ni tơ lỏng: bác sĩ sẽ sử dụng dung dịch ni tơ lỏng với nhiệt độ cự kỳ thấp để làm phá vỡ tổ chức mô sẹo và làm xẹp tổ chức sẹo dần.
• Phẫu thuật chỉnh sẹo: với những sẹo phì đại gây co kéo ảnh hưởng chức năng đã qua hơn 1 năm và bước sang giai đoạn ổn định thì có thể cân nhắc được cắt chỉnh sẹo. Nhưng đối với sẹo lồi, phương án này chỉ áp dụng cho những trường hợp không đáp ứng với điều trị bảo tồn như tiêm corticoid trong tổn thương. Bởi vì ở những người đã có cơ địa sẹo lồi thì khi can thiệp một thủ thuật xâm lấn da nhiều cũng khiến có tổn thương có xu hướng lớn hơn bên cạnh những nguy cơ nhiễm trùng, viêm và căng giãn sẹo.  Khi thực hiện, bác sĩ sẽ lựa chọn những đường cắt, tạo hình đặc biệt để giảm tác động lực lên mô sẹo mới nhất. Thậm chí sau phẫu thuật chỉnh sẹo, cũng cần thực hiện thêm các phương án dự phòng sẹo sau đó. Hoặc nếu bạn có cơ địa sẹo lồi và vừa trải qua một cuộc phẫu thuật nào đó, bạn cũng nên được thăm khám và can thiệp các biện pháp giúp dự phòng hình thành sẹo càng sớm càng tốt bạn nhé.
• Thuốc bôi sẹo: các những sản phẩm thuốc bôi có chiết xuất hành, silicone gel, rau má, tinh chất curcumin, một số chất chống oxi hóa mang lại những hiệu quả phần nào trong ức chế hình thành mô sẹo, duy trì độ ẩm tổ chức, làm cải thiện bề mặt mô sẹo, màu sắc của sẹo. Cần sử dụng nhiều lần mỗi ngày có thể mang lại những tác động bổ trợ trong điều trị sẹo. Đặc biệt là với những tổ chức sẹo phì đại. Kết hợp với biện pháp massage mô sẹo đều đặn hoặc các miếng dán băng ép trong thời gian dài sẽ mang lại hiệu quả cao hơn.

Cuối cùng, niềm tin và mối quan hệ giữa bác sĩ – người bệnh cũng là một yếu tố quyết định đến thành công trong điều trị. Những sự thật về hiệu quả và các nguy cơ có thể xảy ra cần được trao đổi cụ thể trong quá trình tư vấn và điều trị. Với mỗi trường hợp, tôi đều tiếp cận điều trị dựa theo đặc tính của tổ chức sẹo, vị trí, kích thước, mật độ, giai đoạn trưởng thành sẹo kết hợp với mối bận tâm của mỗi người để đưa ra những phương án điều trị phối hợp phù hợp nhất. Thông thường, bạn sẽ được phối hợp hai hoặc ba phương án điều trị khác nhau tùy giai đoạn. Hãy lưu ý một điều, với tổ chức sẹo nếu được can thiệp sớm đúng thời điểm thì hiệu quả mang lại sẽ càng khả quan. Do vậy, nếu bạn đang gặp phải vấn đề liên quan đến sẹo lồi, sẹo phì đại thì hãy sắp xếp gặp bác sĩ chuyên khoa và chúng tôi sẽ cùng bạn giải đáp hết những thắc mắc, đưa ra những lời khuyên, tư vấn phù hợp nhất.

BS Trần Ngọc Nhân