Giãn mao mạch da là hiện tượng các mao mạch nhỏ ở da giãn rộng bất thường với kích thước <1mm có thể quan sát được bằng mắt thường.
Thuật ngữ này được mô tả lần đầu tiên vào năm 1807 bởi Von Graf. Thực tế theo định nghĩa thì các mạch máu này không bị vỡ mà chỉ đơn giản là giãn ra hoặc hình thành mạch mới gần bề mặt nông của da.
Thuật ngữ tiếng anh: telangiectasia (trong tiếng Hy Lạp: telos- tận cùng, angeion – mạch máu, ektasis – giãn)
Giãn mao mạch chủ yếu ảnh hưởng tính thẩm mỹ, ảnh hưởng lên đến 50% nữ giới. Tuy nhiên nó cũng có thể là dấu hiệu gợi ý cho nhiều vấn đề liên quan đến sức khỏe, cũng như làn da của bạn.
Nội dung chính của bài viết
Đặc điểm giãn mao mạch
Các mao mạch giãn có kích thước khoảng 0.1-1mm, màu đỏ tươi, không có mạch đập, có dạng đường hoặc hình lưới trên da. Với những quai mao mạch giãn theo thời gian có thể đạt kích thước lớn hơn và dần có màu tím hoặc xanh. Chúng thường gờ nhẹ lên mặt da. Khi ép dưới áp lực bằng dụng cụ mặt kính trong suốt có thể thấy chúng biến mất.
Chúng có thể xuất hiện bất kỳ nơi đâu trên cơ thể, tuy nhiên thường gặp nhất là ở vùng mặt xung quanh mũi, má và cằm. Chúng cũng có thể xuất hiện ở đùi, đặc biệt là vùng đùi trên, dưới khớp gối, xung quanh mắt cá.
Phân loại giãn mao mạch
Dựa vào hình thái lâm sàng, giãn mao mạch được chia thành 4 loại (theo Redisch và cộng sự)
- Dạng đơn giản hay dạng đường: là dạng rất thường gặp, đặc biệt ở vùng mũi và trung tâm mặt. Ngoài ra có thể kèm theo giãn tĩnh mạch nông lớn hơn có màu tím nhạt vùng má, quanh mắt hoặc viền môi.
- Dạng cành cây (arborizing): sắp xếp dạng phân nhánh
- Dạng nốt nhện: phân các nhánh nhỏ ra xung quanh bắt nguồn từ trung tâm
- Dạng sẩn: biểu hiện với các chấm tròn rời rạc, là đặc điểm thường thấy trong các hội chứng di truyền
Yếu tố ảnh hưởng
Đây là tình trạng rất thường gặp ở da mặt, chúng chịu sự ảnh hưởng của di truyền, các yếu tố hormone, môi trường, cọ xát, chấn thương, nhiễm trùng, phẫu thuật chuyển vạt, tia xạ hay những tác nhân kích thích tại chỗ.
Những yếu tố gây giãn mạch có thể làm tình trạng tệ hơn. Ví dụ như một số thuốc tác động lên mạch máu (các thuốc điều trị huyết áp, cefotaxime, venlafaxine…), khói thuốc lá, rượu.
Bệnh lý có thể gặp phải
Giãn mao mạch có thể biểu hiện trong một số bệnh lý như trứng cá đỏ, sử dụng viên uống tránh thai kéo dài, mang thai, giãn tĩnh mạch, chấn thương, do thuốc, xơ gan, bệnh lý dưỡng bào, bệnh lý hệ thống hoặc di truyền.
Đặc biệt với những trường hợp sử dụng sản phẩm thoa hoặc uống có chứa corticoid kéo dài thì giãn mao mạch là một trong những biểu hiện mạn tính thường gặp (được đề cập bên dưới).
Giãn mao mạch lành tính thường gặp ở những người da nhạy cảm thuộc nhóm Couperose skin (theo tiếng Pháp) hay rosacea prone skin. Hoặc tình trạng da do quá trình tiếp xúc ánh nắng kéo dài không được bảo vệ (Dermatoheliosis). Dấu hiệu này thường xuất hiện ở giai đoạn III, IV theo phân loại lão hóa Glogau. Cùng xem lại các phân loại da nhạy cảm tại bài viết “Da bạn thuộc loại nhạy cảm nào?”
Giãn mao mạch do corticoid và lành tính
| Tiêu chí | Giãn mao mạch do steroids | Giãn mao mạch lành tính có tính gia đình |
| Tiền sử | Tiền sử dùng các sản phẩm thoa chứa steroids hoặc nghi ngờ | Có yếu tố gia đình |
| Nguyên nhân | Do kích thích phóng thích chất NO từ các tế bào nội mô mạch máu da gây giãn mao mạch bất thường | Những thay đổi cấu trúc mạch máu và mô cấu trúc khác của da |
| Thời điểm xuất hiện | Xuất hiện sau một thời gian sử dụng sản phẩm có chứa corticoids. Đặc biệt các loại steroid fluorinated mạnh. | Xuất hiện sớm trong những năm đầu đời, thường khoảng 2-12 tuổi. Hiếm khi gặp ngay lúc sinh |
| Đặc điểm | Thường được sắp xếp trong một mạng lưới đa giác. Thường kèm những biểu hiện khác đi kèm như nền đỏ da, rậm lông… | Thường ở những vị trí tiếp xúc ánh nắng, những tuýp da trắng, có xu hướng trứng cá đỏ |
| Mạch máu dễ vỡ kèm theo nền da nâng đỡ kém, dễ tạo các điểm bầm máu nhỏ, khi lặp đi lặp lại có thể để lại các vùng tăng sắc tố. | Mạch máu bền vững, các dấu hiệu như bầm máu ít gặp phải |
Dấu hiệu cần đi khám bác sĩ
Giãn mao mạch da có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý cần can thiệp y khoa. Bạn cần đi khám bác sĩ chuyên khoa khi thấy có một trong những bất thường sau:
- Có sẩn cục ở trung tâm: sẩn cục màu da có bờ cuộn kèm giãn mạch chạy theo mạng lưới chằng chịt có thể gợi ý ác tính.
- Kèm theo dấu hiệu khác: thay đổi tạo sẹo trắng dạng đốm (atrophie blache), kèm theo vết loét da, sưng nề, sẩn viêm mủ…
- Có nhiều các mạch máu giãn trên cùng một vùng hoặc diện rộng, hoặc xuất hiện đột ngột.
- Vị trí bất thường: ví dụ ở môi, quanh mắt, kết mạc mắt, vành tai, phần nếp da quanh móng, phần bên cổ, mặt trước xương chày…
Giải pháp điều trị
Nhìn chung điều trị giãn mao mạch ở mặt khá an toàn và dễ tiên đoán kết quả hơn so với những vị trí khác trên cơ thể, đặc biệt so với giãn mao mạch ở chân.
Giãn mạch đơn thuần không đáp ứng với các loại thuốc uống. Tuy nhiên, có thể điều trị giãn mao mạch với các thiết bị năng lượng như laser (PDL, KTP, diode hoặc Nd:YAG xung dài), IPL, hoặc bằng phương pháp tiêm xơ… Laser phẫu thuật, đốt điện có thể hữu ích trong một số trường hợp.
Trang điểm với các sản phẩm che khuyết điểm tốt có thể giúp dấu đi những mạch máu đỏ bị giãn. Tuy nhiên đối với những làn da nhạy cảm, cần thận trọng khi lựa chọn thành phần sử dụng.
Một số thuốc thoa có tác động lên mạch máu có thể được bác sĩ kê toa trong một số trường hợp. Tuy nhiên cần được đánh giá chính xác để lựa chọn phù hợp.
Thành phần chăm da được bác sĩ gợi ý
Chiết xuất cây gỗ đắng Quassia amara: được một số tài liệu đề cập cho thấy khả năng hỗ trợ điều trị. Nghiên cứu thực hiện điều trị với gel thoa chứa Quassia 4% cho thấy có hiệu quả cả với giãn mao mạch. Cơ chế được cho thông qua tác động ức chế TNF-alpha và IL-1 beta và vào quá trình sản sinh NO của da.
Kinetin 0.1%: cũng cho thấy tác động cải thiện một số dấu hiệu lâm sàng của da lão hóa nhẹ đến vừa và phục hồi chức năng hàng rào da. Hỗ trợ trong điều trị giãn mao mạch.
EGCG: được chiết xuất từ trà xanh có tính kháng viêm và chống tăng sinh mạch, đóng vai trò trong dự phòng hình thành giãn mao mạch da. Cơ chế được cho làm giảm biểu hiện của các yếu tố sinh mạch cảm ứng với yếu tố 1 alpha và VEGF. EGCG cũng giúp bảo vệ da dưới tác động ánh sáng, phòng ngừa tổn thương các tế bào Langerhan gây ra do UV.
Đừng quên loại bỏ những thành phần dễ gây kích ứng, dị ứng ra khỏi liệu trình skincare hằng ngày của các bạn đấy nhé. Bổ sung thêm các sản phẩm làm dịu, nuôi dưỡng, cải thiện hàng rào chứng năng da. Chống nắng kĩ và tránh các tác nhân kích thích cơ học quá mức da.
Tóm lại
Giãn mao mạch da mặt là tình trạng thường gặp, chủ yếu ảnh hưởng tính thẩm mỹ. Nhận diện sớm cho phép đánh giá đúng đắn hơn về loại da và những vẫn đề bất thường khác. Điều trị giãn mao mạch với các loại laser và thiết bị năng lượng có đích tác động đến mạch máu. Chăm sóc da phù hợp vô cùng cần thiết để ngăn chặn việc tiến triển và hỗ trợ nâng đỡ quá trình điều trị đạt kết quả tốt.
Rất tuyệt khi có ai đó cũng đã chia sẻ những nội dung trên với bạn bè, mọi người xung quanh như bạn. Và thật tử tế khi họ đã lưu giữ lại tên và thông tin người viết như một sự trân trọng các giá trị cộng đồng!
Tài liệu tham khảo
- Abraham, A., & Roga, G. (2014). Topical steroid-damaged skin. Indian journal of dermatology, 59(5), 456–459. https://doi.org/10.4103/0019-5154.139872
- Baran, R. and Maibach, H., 2017. Textbook of Cosmetic Dermatology. 5th ed. April 27, 2017 by CRC Press, pp.510-518.
- Coondoo, A., Phiske, M., Verma, S., & Lahiri, K. (2014). Side-effects of topical steroids: A long overdue revisit. Indian dermatology online journal, 5(4), 416–425. https://doi.org/10.4103/2229-5178.142483
- Niculet E, Bobeica C, Tatu AL. Glucocorticoid-Induced Skin Atrophy: The Old and the New. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2020;13:1041-1050. https://doi.org/10.2147/CCID.S224211
- Verma N, Tripathi SK, Sahu D, Das HR, Das RH: Evaluation of inhibitory activities of plant extracts on production of LPS-stimulated pro-inflammatory mediators in J774 murine macrophages. Mol Cell Biochem 2010;336: 127–135
- Ferrari A, Diehl C: Evaluation of the efficacy and tolerance of a topical gel with 4% Quassia extract in the treatment of rosacea. J Clin Pharmacol 2012;52: 84–88.
- Domingo DS, Camouse MM, Hsia AH, et al: Anti-angiogenic effects of epigallocatechin-3-gallate in human skin. Int J Clin Exp Pathol 2010;3:705–709
- Sandean DP, Winters R. Spider Veins. [Updated 2021 Jun 24]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563218/
